Werk oorzaak van psychische klachten?

Werk kan de oorzaak zijn van psychische klachten. Hoge werkdruk, het ontbreken van regelmogelijkheden en het afwezig zijn van sociale steun op de werkvloer zijn belangrijke voorspellers van psychische klachten (De Lange, 2005).

Betekenis van werk

De afgelopen decennia is de inhoud en betekenis van werk voor mensen veranderd. De economie is grotendeels veranderd van productie van goederen naar meer levering van diensten. Voor veel mensen is hierdoor de aard van het werk van fysieke arbeid naar mentale arbeid verschoven. Ook is er een verschuiving van de betekenis van werk: het werk wordt meer en meer gezien als een belangrijk levensgebied waar men zich persoonlijk kan ontwikkelen. Het geeft identiteit. De geschetste ontwikkelingen hebben als risico overbelasting en psychische klachten: de mentale belasting is groot en men vergt veel van zichzelf om het optimale eruit te halen.

Werk en gezondheid

Werk is niet alleen een gezondheidsbedreiging, het is ook een gezondheidsvoorwaarde. Een van de meest gebruikte definities van gezondheid is: ‘Health is a state of complete physical, mental and social well being and not merely the absence of disease or weakness’ (WHO 1948; WHO Ottowa Charter, 1986). Gezondheid heeft daarbij zowel een fysieke, mentale als sociale component. Een gezonde mens is een optimaal functionerende mens. Werk is een belangrijk levensgebied waarin dat functioneren mede tot uiting komt. Aan de andere kant draagt werk bij aan de gezondheid. Positieve factoren voor (mentale) gezondheid zijn onder andere empowerment, integratie, positieve interpersoonlijke interacties, sociale participatie, verantwoordelijkheid en sociale ondersteuning (Marshall Williams et al., 2005). Aspecten waaraan werk een invulling kan geven. Ook het werk zelf, het uitvoeren van zinvolle activiteiten, draagt bij aan welzijn. Werk en psychische klachten beïnvloeden elkaar: er is een wisselwerking tussen werkkenmerken en psychische klachten (De Lange, 2005). Werknemers met psychische klachten kunnen het werk anders beleven, waardoor dezelfde werklast als zwaarder wordt waargenomen of mensen doet besluiten een andere functie of baan te zoeken. Bij de behandeling en begeleiding houd ik rekening met deze wederkerige relatie tussen werk en psychische klachten.

Werkinterventies

Bij de werknemer betreft dit aandacht voor werkgedrag, beleving van het werk, en voor leefstijl. Werkgerichte effectieve interventies zijn taak- en werkplekaanpassingen (zoals andere taken, werkdrukverlaging), duidelijkheid over invulling van functie en uitvoering van taken en aandacht voor sociale verhoudingen (communicatie, bemiddeling bij conflicten). Het werk is ook een plaats van handeling: het doen van oefeningen of het aanleren van vaardigheden kan op het werk plaatsvinden. Het uitgangspunt is dat als er een probleem op of met het werk is, dit probleem ook dáár wordt opgelost (Blonk in Platzer, 2004; Romeijnders et al., 2005; STECR, 2004; Van der Gulden & Theunissen, 2004). Werk heeft alles met de gezondheid van mensen te maken. Niet alleen in het ontstaan van psychische klachten, maar ook in het herstel van functioneren, het verminderen en het voorkomen van psychische klachten. De beschreven aspecten van de relatie tussen werk en psychische klachten geven aan dat alleen naar het werk en de werksituatie vragen onvoldoende is. Dit benadrukt het belang van het betrekken van werk en het werksysteem in de behandeling en begeleiding van cliënten met psychische klachten. Het belang betreft zowel de cliënt, de werkgever als het werksysteem.